De minister van VWS en de Europese Commissie zijn hard op weg een vaccinatiepaspoort of- bewijs op te stellen. Het doel is dat mensen met zo’n paspoort makkelijker toegang krijgen tot restaurants, cafés, musea, theaters, bioscopen en andere evenementen en vrij kunnen reizen. In de British Medical Journal verscheen hierover recent een redactioneel commentaar1 en een reactie2 daarop van de Australische onderzoeksjournalist Maryanne Demasi en Peter Gøtzsche.
Het commentaar geeft aan dat sommige landen al een vaccinatiepaspoort eisen om het land binnen te komen, zoals tegen gele koorts, hetgeen door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wordt onderschreven. Paspoorten zouden mensen stimuleren zich te laten vaccineren en dat kan beschouwd worden als een internationale publieke zaak met veel voordelen waaronder individuele en populatie-immuniteit. Daarbij moet wel rekening worden gehouden met het volksgezondheidsprincipe dat zo min mogelijk inbreuk wordt gedaan op persoonlijke vrijheden.
Belangrijker is dat er eerst meer zekerheid moet komen over de effectiviteit van de vaccins en de duur van de bescherming die ze verlenen. Dit geldt des te meer nu er steeds meer mutanten of varianten voorkomen. Als de vaccins doen wat ze moeten doen dan zouden ongevaccineerden baat hebben bij de afname van de viruscirculatie door de vaccins. Het wordt echter een enorme klus om dit voor de ruim 200 vaccins die in ontwikkeling zijn aan te tonen.
Dwang
Paspoorten moeten internationaal worden gestandaardiseerd en er moeten strikte eisen aan worden gesteld om verlies van privacy en fraude tegen te gaan. Vanwege deze zorgen is de WHO vooralsnog geen voorstander van vaccinatiepaspoorten, wel is er een werkgroep ingesteld om digitale oplossingen hiervoor te bedenken.
Afgezien van deze bezwaren zijn er ethische bezwaren, zoals dwang en stigmatisering. De paspoorten zullen voor iedereen beschikbaar moeten zijn om maatschappelijke tweedeling te voorkomen. De toegang tot vaccins is bepaald nog niet wereldwijd geregeld en etnische minderheden lijken terughoudend te zijn bij vaccin-acceptatie. Verder gelden voor sommige mensen contra-indicaties. En hoe om te gaan met zwangeren? Ze maakten geen deel uit van de grote gerandomiseerde onderzoeken en het is begrijpelijk dat zij daarom terughoudend zijn om zich te laten vaccineren.
Nu de meeste vaccins zijn toegediend in landen met hoge inkomens en mogelijk 25% van de wereldbevolking pas in 2022 gevaccineerd zal kunnen worden, staat de wereld volgens de WHO voor een catastrofaal moreel falen.
(Meer analyses en onderzoek? We hebben een Nieuwsbrief.)
Internet
Vaccinatiepaspoorten zullen waarschijnlijk digitaal worden hetgeen toegang vereist tot medische dossiers. Dan spelen factoren een rol als toegang tot internet, kosten van het aanschaffen en handhaven van de paspoorten, privacy en bescherming van persoonsgegevens. Maar een deel van de wereldbevolking heeft geen smartphone of toegang tot internet. Daar komt dan nog de controversiële vraag bij of het legaal is dat werkgevers en luchtvaart- en entertainmentmaatschappijen toegang kunnen krijgen tot vaccinatiegegevens. Ten slotte is het essentieel dat patiëntgegevens niet voor andere doeleinden worden gebruikt.
De schrijvers van het commentaar sluiten af met de constatering dat vaccinatiepaspoorten onmiskenbare voordelen hebben, maar dat de implementatie ervan ethisch gerechtvaardigd moet worden en dat er praktische oplossingen moeten komen om de armen, mensen met lage inkomens en de minder technisch begaafden te beschermen. Als die oplossingen er niet komen dreigt dit de discriminatie van kwetsbare en gemarginaliseerde groepen te bestendigen.1
Keuzevrijheid
Demasi en Gøtzsche stellen in hun reactie dat vaccinatiepaspoorten de weg naar economisch herstel zullen inluiden en de vrijheden van mensen zullen herstellen maar vragen zich af of ze wel evidence-based en niet ingaan tegen het keuzevrijheidsbeginsel.2
Het is namelijk nog steeds niet duidelijk of vaccinatie de transmissie van het virus tegengaat. Het aantonen van antilichamen voldoet ook niet omdat mensen meerdere malen kunnen worden besmet. En dat geldt zeker nu meerdere mutanten zijn verschenen.
In Groot-Brittannië wil men zelfs twee maal per week gaan sneltesten, hetgeen als buitengewoon roekeloos wordt omschreven. De testen zijn niet betrouwbaar en er is geen hard bewijs dat het gebruik ervan ondersteunt. De PCR-test is een goede test als het wordt gebruikt in combinatie met klinisch beeld en -onderzoek maar is ongeschikt als screeningsinstrument. De auteurs rekenen voor dat 82% van de mensen die een positieve PCR-testuitslag hebben in feite gezond zijn. Je kunt je voorstellen tot welke chaos een dergelijk testbeleid zal leiden als een groot deel van de bevolking ziek wordt verklaard en geïsoleerd.
Sommige werkgevers stellen testen verplicht aan hun werknemers en in Australië zijn werknemers ontslagen omdat ze weigerden zich te laten vaccineren. Dit leidt uiteraard tot discriminatie en ongelijkheid in gezondheid.
Tweedeling
Demasi en Gøtzsche noemen als grootste bezwaar tegen vaccinatiepaspoorten dat ze ingaan tegen het beginsel van keuzevrijheid. Ofschoon de paspoorten mensen zouden stimuleren om zich te laten vaccineren, zorgt het voor een bittere scheiding en dat het verschil tussen vrijwillige en verplichte vaccinatie flinterdun is geworden.
Ten slotte vragen ze zich af of de timing van de paspoorten te maken heeft met de lockdown-moeheid van de Britten en dat zij met vrijwel alles zouden instemmen om terug te keren naar normaal. Dit is een hellend vlak en het is niet te voorspellen waar het naar leidt als van gezagsgetrouwe mensen verwacht gaat worden dat ze een paspoort moeten laten zien om met hun familie in een restaurant te gaan eten of een middag in een bar door willen brengen.2
In Nederland heeft de organisatie Privacy First zich uitsproken tegen paspoorten om dezelfde redenen die hierboven zijn aangevoerd. Het is een zware inbreuk op grondrechten en mensenrechten.3
Beschouwing:
De hierboven aangevoerde argumenten tegen vaccinatiepaspoorten laten weinig aan onduidelijk over. Een aspect dat onvoldoende aan de orde is geweest is het verschil het streven naar groepsgemiddelden en individuele keuzen. Op basis van gegevens over gemelde bijwerkingen ziet de Nederlandse overheid en de EMA nog dat de balans van de vaccins positief uitvallen. Bij het streven naar een zo hoog mogelijke vaccinatiestatus zijn een aantal ernstige bijwerkingen niet van belang. Het gaat om het gemiddelde en dat is ook de kern van de epidemiologie: Epidemiology is the study of means, zoals de Fins-Amerikaanse epidemioloog Olli Miettinen zei. Maar daar heb je als individu niet veel aan, want die wil weten hoe groot de kans is op het krijgen van ernstige bijwerkingen. En daar krijgen ze geen goed antwoord op. In Denemarken is de overheid opgekomen voor het belang van het individu en gestopt met het vaccineren met het Johnson-vaccin terwijl de risico’s erg klein lijken.
Deze lijn doortrekkend kom ik tot de slotsom dat het in alle opzichten onethisch, onwenselijk en immoreel is wat het kabinet van plan is.
Blijf op de hoogte van journalistieke onderzoeken en medische analyses via onze Nieuwsbrief.
Referenties.
- Osama T, Razai MS, Majeed A. Covid-19 vaccine passports: access, equity, and ethics. BMJ. 2021 Apr 1;373:n861. doi: 10.1136/bmj.n861.
- COVID-19 vaccine passports are not evidence-based and violate people’s freedom of choice | The BMJ
- ANP Persbericht 5 mei 2021. Privacy First: vaccinatiebewijs is zware inbreuk op grondrechten.
