Vrijwel al het onderzoek dat leidde tot de ontwikkeling van het COVID-19- vaccin van AstraZeneca is gefinancierd met publiek geld, voornamelijk afkomstig van overheden en liefdadigheidsinstellingen. Tot die conclusie komen onderzoekers die zijn verbonden aan medische faculteiten van Nederlandse en Engelse universiteiten.1
AstraZeneca heeft beloofd zijn vaccin tijdens de pandemie zonder winst te verkopen. Maar uit berichten in verschillende media blijkt dat het bedrijf een winstmarge maakt van 20% bovenop de productieprijs. Bovendien zijn er aanwijzingen dat het vaccin meer kost in armere landen dan in rijkere landen. Dit is onzeker omdat vaccinprijzen geheim worden gehouden.
97,1 – 99%
De onderzoekers gebruikten meerdere bronnen en methoden om de financiering in kaart te brengen van het onderzoek en de ontwikkeling van de technologie waarop het Oxford-AstraZeneca-vaccin is gebaseerd. Ze analyseerden de publicatiegeschiedenis over de onderliggende vaccintechnologie en van de belangrijkste onderzoekers om de financiering te reconstrueren. Ze matchten onderzoektoelages met publiektoegankelijke subsidiedatabases en dienden bij de Universiteit van Oxford een verzoek in om alle subsidies openbaar te maken, via de zogenoemde Freedom Of Information (FOI)-verzoeken, het Engelse equivalent van een WOB-verzoek.
Uit het onderzoek bleek dat de kosten van onderzoek en ontwikkeling van het vaccin voor 97,1 tot 99,0% zijn betaald met publieke gelden. De onderzoekers identificeerden honderd peer-reviewed artikelen die relevant waren voor de ontwikkeling van de technologie van het vaccin en die tussen 2002 en 2020 zijn gepubliceerd. Uit die artikelen haalden ze 577 vermeldingen van financieringsorganen. Voor veel van deze vermeldingen, ten minste 21%, waren de bedragen niet beschikbaar. Van de traceerbare bedragen, kwam het meeste van niet-Britse overheden, namelijk £ 105.715.805 (46,3% van het totaal). Het ging vooral om de Europese Unie en liefdadigheidsinstellingen £ 52.977.763 (23,2%). De Britse overheid betaalde £ 69.773.203 (30,5%).
Financiers uit de industrie werden 6 keer genoemd en waren goed voor 1,0%. Publiek-private samenwerkings (PPP)-financiers (waaronder Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI), Program for Appropriate Technology in Health (PATH) en Consultative Group for International Agricultural Research (CGIAR) werden 15 keer gevonden. Uit de FOI-verzoeken bleek dat vanaf januari 2020 het Britse Ministerie van Volksgezondheid en Sociale Zorg de grootste financier was (89,3%), terwijl dit voor de pandemie de Europese Commissie was. Ondanks beloften tot openheid over financiering blijft het grotendeels onbekend welke financieringsorganen hebben bijgedragen aan het ontwikkelen van de technologie en om welke bedragen dit gaat.
Gebrek aan transparantie
Al decennialang speelt overheidsfinanciering een belangrijke rol in onderzoek en ontwikkeling van medicijnen, met name in vaccinresearch. Zo gaf het Amerikaanse National Institute of Health (NIH) tussen 2000 en 2019 meer dan $ 17,2 miljard uit aan (gepubliceerd) onderzoek naar vaccintechnologieën die nu de basis vormen voor de COVID-19-vaccins.2
De afgelopen jaren zijn strengere eisen gaan gelden voor transparantie over financiering van biomedisch onderzoek. Toch is er nog steeds een ernstig gebrek aan transparantie, constateerden de onderzoekers. Door verschillende beperkingen en ontoegankelijke informatie was het niet altijd mogelijk de exacte bedragen aan subsidies te achterhalen. Zo werden verschillende verzoeken om informatie afgewezen door de universiteit van Oxford. Een ander probleem is het cumulatieve karakter van wetenschappelijk onderzoek dat het vaccin mogelijk heeft gemaakt, waardoor het lastig was de financiering van eerdere innovaties terug te vinden.
Betaalbaar en toegankelijk
Het Oxford-AstraZeneca COVID-19-vaccin (ChAdOx1 nCoV-19 of Vaxzevria®) is gebaseerd op bijna twee decennia van onderzoek en ontwikkeling van vaccintechnologie (ChAdOx) aan de Universiteit van Oxford. De ChAdOx-technologie is eerder getest op proefpersonen voor andere ziekten, waaronder hepatitis C en malaria. Voor 2020 zijn er al klinische onderzoeken met het vaccin gedaan bij niet-menselijke primaten en mensen (fase I). Toen de Coronapandemie uitbrak, werd het vaccin snel aangepast om een immuunrespons op SARS-CoV-2 te induceren. Aangezien het ChAdOx-vaccin mogelijk voor veel meer ziekten kan worden gebruikt, is het van groot belang dat de technologie betaalbaar en toegankelijk blijft, concluderen de onderzoekers.
Beschouwing
Het ontwikkelen en produceren van vaccins behoorde tot enkele jaren terug tot de overheidstaken van veel Westerse landen, waaronder Nederland. Onder invloed van neo-liberaal beleid heeft de overheid die taak afgestoten en heeft de industrie het overgenomen. Althans, die indruk wordt gewekt. Het besproken onderzoek laat zien dat dit niet het geval is voor de ontwikkeling van het AstraZeneca-vaccin. Het is bekend dat de ontwikkeling van nieuwe dure medicijnen eveneens vooral met publiek geld wordt gefinancierd.3 4 Op dat gebied wordt de EU geconfronteerd met torenhoge prijzen voor die nieuwe medicijnen.
Astrazeneca wil zich graag profileren als mecenas van de vaccinontwikkeling maar is dat uiteraard niet. Integendeel, het is exact het omgekeerde: alsnog een winstmarge van 20% berekenen en de productieverplichtingen niet nakomen. Met deze informatie vraag je je toch af waarom nationale overheden vaccinproducenten gevrijwaard hebben van juridische claims als ze zelf de ontwikkelingskosten vrijwel geheel hebben gefinancierd en fabrikanten daarmee faciliteren om grote winsten te maken.
De onderzoekers stellen vast dat het gebrek aan transparantie over de financiering de discussie belemmert over de publieke en private onderzoeksfinanciering en de kosten daarvan. Zij roepen redacteuren van medische tijdschriften en onderzoeksfinanciers dan ook dringend op om hun wijze waarop zij financieringsmechanismen bespreken te verbeteren door de onderzoeksfinancieringen uitgebreider te benoemen op een voor het publiek toegankelijkere manier.
Dit artikel is gepubliceerd op een pre-print server en is aangeboden aan BMJ Open en zal peer-review ondergaan. Mocht deze peer-review tot wezenlijk andere conclusies leiden dan zullen we die uiteraard publiceren. Tot dan delen we de informatie uit het artikel graag met onze lezers omdat het zeer belangrijke informatie bevat.
Afbeelding van holdentrils via Pixabay.
Referenties
- Kiszewski AE, Cleary EG, Jackson MJ, et al. NIH funding for vaccine readiness before the COVID-19 pandemic. Vaccine Published Online First: 8 March 2021. doi:10.1016/j.vaccine.2021.03.022
