De problemen met antidepressiva zijn zo groot dat je niet kunt begrijpen waarom artsen en psychiaters deze spullen voorschrijven. Afgezien van het wetenschappelijke gegeven dat ze niet of nauwelijks werken, genezen ze mensen niet en geven enorm veel bijwerkingen. Daarbij horen ook onthoudingsverschijnselen bij pogingen het gebruik te staken.
Het gebruik van antidepressiva blijft toenem, ondanks de enorme problemen die aan dat gebruik zijn verbonden. Ernstige bijwerkingen, zoals gewichtstoename, suïcidaliteit, moord, agressie, persoonlijkheidsveranderingen en blijvende seksuele functiestoornissen bij vrouwen, weerhouden psychiaters en huisartsen er niet van deze middelen alsmaar vaker voor te schrijven.
Afbouwen en onthoudingsverschijnselen
Een ander ernstig probleem is dat mensen het gebruik van deze middelen moeilijk kunnen staken. Maandag 12 februari 2024 besteedde Radar aandacht aan dit probleem, reden voor mij om er nog eens nader op in te gaan.
De belangrijkste indicatie om antidepressiva voor te schrijven is een depressieve stoornis. Hiervan is sprake als iemand gedurende minimaal 2 weken dagelijks last heeft van symptomen van somberheid en/of interesseverlies in combinatie met symptomen van slaapstoornissen, eetlustveranderingen, gedachten aan zelfmoord, vermoeidheid, energieverlies en gevoelens van waardeloosheid. Een depressieve stoornis is niet hetzelfde als een beetje somber of een beetje depri zijn, waar iedereen wel eens last van heeft.
Een depressieve stoornis heeft over het algemeen een goede prognose. Na een half jaar is bijna twee derde van de patiënten genezen – zonder medicijnen gebruikt te hebben. Met antidepressiva bereik je vrijwel hetzelfde als met een placebo. Een placebo geeft echter niet de hierboven genoemde ernstige bijwerkingen.
Het is een gegeven dat artsen het voorschrijven van antidepressiva makkelijker vinden dan mensen te begeleiden met aandacht en gesprekken.
Antidepressiva moet je tegen een depressieve stoornis meestal 9 maanden gebruiken. Artsen zeggen er vaak niet bij wanneer en hoe je deze middelen moet staken. Het gevolg is dat mensen ze soms wel jarenlang gebruiken. Pogingen om ze te staken mislukken nogal eens. Volgens een goed opgezet en uitgevoerd literatuuronderzoek heeft zo’n 50% van de mensen grote problemen met het staken van antidepressiva. De symptomen die optreden kunnen behoorlijk heftig zijn en ze kunnen ook sterk lijken op de klachten die mensen hadden toen ze deze middelen gingen gebruiken. Ze bestaan onder meer uit griepachtige verschijnselen, slaapstoornissen, maag-darmklachten, sensaties van elektrische schokken, tintelingen, psychische klachten zoals angst, somberheid en prikkelbaarheid/irritatie.
In richtlijnen voor artsen was weinig tot geen aandacht voor het afbouwen en staken van deze middelen. Een belangrijke reden daarvoor was, volgens Nederlandse psychiaters, het ontbreken van goed onderzoek naar de beste manier van afbouwen.
Onderzoek naar afbouwen
Psychiaters hebben in Nederland een drietal onderzoeken gezet naar het afbouwen van antidepressiva. Hier ging wel het een en ander mis mee. Dat heeft van alles te maken met het gegeven dat het psychiaters ontbreekt aan methodologische en statistische kennis om goed onderzoek op te zetten en uit te voeren. En dat wreekt zich uiteraard.
In Nederland waren drie gerandomiseerde onderzoeken in gang gezet. Het OPERA-onderzoek werd voortijdig gestaakt omdat men niet voldoende patiënten bereid kon vinden hieraan mee te werken. Een ander onderzoek, het TEMPO-onderzoek, heeft tot nu toe weinig patiënten ingesloten. Enige jaren geleden werd een onderzoek in het AMC voortijdig gestaakt omdat een patiënt zelfmoord had gepleegd.
Succesvol afbouwen
Het is een interessante maar vooral ook belangrijke vraag of het afbouwen van antidepressiva in een gerandomiseerd onderzoek moet worden bestudeerd. Er zijn goede redenen om dat niet te doen. Het gaat er namelijk uiteindelijk alleen maar om of patiënten zelf aangeven dat ze zonder al te grote problemen zich hebben kunnen ontdoen van deze medicijnen. Patiënt-georiënteerd onderzoek zoals dat heet. Het is de patiënt zelf die aangeeft en bepaalt of hij is geholpen.
En om dat te onderbouwen zijn er inmiddels een aantal observationele onderzoeken gepubliceerd waarmee aannemelijk is gemaakt dat mensen die al meerdere niet-succesvolle pogingen hadden gedaan om het gebruik van antidepressiva te staken, hierin wel slaagden met zogenoemde taperingstrips, zowel op de korte als op de langere termijn. Deze onderzoeken zijn gepubliceerd in internationale medische tijdschriften zoals Psychosis en Therapeutic Advances in Psychopharmacology.
In de multidisciplinaire richtlijn van apothekers, huisartsen en psychiaters over het afbouwen van antidepressiva worden taperingstrips niet genoemd. De richtlijn noemt ook geen enkel onderzoek genoemd waarin de werkzaamheid van de daarin aanbevolen middelen is onderzocht. De richtlijn is slechts een theoretisch model. Ik hoef niet uit te leggen wat daaraan schort.
Wanprestatie zorgverzekeraars
Taperingstrips worden niet vergoed door zorgverzekeraars, met uizondering van DSW Zorgverzekeraar. Daarmee stapelen verzekeraars mensen met een smalle beurs op met grote problemen.
Waarom vergoeden verzekeraars deze middelen niet? En dan komen we bij de kern van de zaak. Er wordt door psychiaters, vooral die verenigd zijn in de Vereniging voor Psychiatrie, krachtig gelobbyd tegen taperingstrips. De achtergrond is niet vaak duidelijk. Naast persoonlijke en emotionele motieven zal het ontbreken van methodologische kennis daar ongetwijfeld een rol in spelen.
Recent zagen we in TV-programma’s psychiaters optreden die vooral de zegeningen van antidepressiva beklemtoonden zonder te wijzen op de ernstige bijwerkingen. Psychiaters willen graag gerandomiseerd onderzoek doen omdat ze menen daarmee te kunnen laten zien dat ze goed onderzoek omarmen en menen daarmee hun gelijk te kunnen halen.
Jammer genoeg willen deze psychiaters nooit in wetenschappelijk debat gaan met opponenten. Dat is niet alleen in Nederland zo, dat is een internationaal gegeven. De achtergrond hiervan is dat zij uiteraard geen bewijs hebben dat antidepressiva in goed onderzoek werken. Dat onderzoek is er niet. Er is alleen onderzoek dat is gesponsord en uitgevoerd door de industrie, en dat is heel vervelend voor deze psychiaters. Daarmee vervalt de wetenschappelijke basis onder hun vakgebied.
Infiltreren in onafhankelijke organisaties en bespelen publieke opinie
Daarom moeten ook andere technieken van stal woorden gehaald om hun gelijk mee te onderbouwen. En de publieke omroep, zoals Nieuwsuur en het NOS-journaal alsmede grote dagbladen, zoals NRC en de Volkskrant, zijn daar erg gevoelig voor. Onwetenschappelijke prietpraat verkondigende psychiaters krijgen daar een podium. Ik heb er meermalen over geschreven.
Het wordt nog erger als deze psychiaters meeschrijven aan richtlijnen die zijn bedoeld voor de huisartsengeneeskunde, het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG). Dit voorheen onafhankelijke genootschap, raakt steeds verder verwijderd van haar oorspronkelijke doelstellingen, inclusief de door de NHG gekoesterde onafhankelijkheid. In de NHG-richtlijn over depressie schrijven psychiaters nu door de industrie gesponsorde reclametaal en zetten daarmee artsen en patiënten op het verkeerde been.
Uiteraard is dit alles een gevolg van de machtsgreep die de farmaceutische industrie in de afgelopen jaren met steun van de neoliberalen heeft gepleegd.[1] Helaas betekende dit wel het failliet van het grootste deel van de onafhankelijke wetenschap en de journalistiek. En daar worden we volop mee geconfronteerd – en vooral met de uiterst negatieve consequenties daarvan.
Taperingstrips zijn het best onderzochte regime dat beschikbaar is voor het staken van antidepressiva. Het publieke geld dat nu wordt uitgegeven aan slecht opgezet gerandomiseerd onderzoek kan beter besteed worden aan het verfijnen van de methoden en de toepassingsgebieden van taperingstrips.
Besluit
Als we toestaan dat we op deze manier doorgaan met het maltraiteren van patiënten, moeten we dan psychiaters en zorgverleners beschouwen als medeplichtigen aan de sterfgevallen door het gebruik van antidepressiva en door niet-adequaat afbouwen? Het wordt tijd dat de politiek zich hierin gaat mengen.
[1] Bijl D, Koert W. Landverraad. Elk Books, 2023.
