Publieke media zetten patiënten en gebruikers van psychofarmaca regelmatig op het verkeerde been. Ik heb daar al meermalen op gewezen, recent onder meer over het risico op agressie door antidepressiva dat door NRC werd weggewuifd als ‘heel zeldzaam’.[1] Donderdag 11 mei jl. kregen we om 18.00 uur in het NOS Journaal de nieuwste propaganda over antidepressiva voorgeschoteld. Het item ging over het afbouwen van antidepressiva, daar waren nieuwe richtlijnen voor ontwikkeld. Niet dat dat iets met wetenschap te maken had, maar daar wil ik me nu niet op richten.
Psychiater Vinckers kon vrijuit zeggen dat ‘antidepressiva levensreddend kunnen zijn’. Vinckers is een psychiater die weinig op heeft met wetenschap bedrijven, zoals moge blijken uit mijn recensie op zijn boekje Gewoon even slikken,[2] een kakafonie van pseudowetenschap en wetenschappelijke prietpraat. Met het beschikbaar komen van psychofarmaca gingen veel psychiaters zich ‘echte’ dokters voelen, ze konden nu ook medicijnen voorschrijven.
De geschiedenis van medicamenteuze behandelingen in de psychiatrie is er echter één van ongekende onwetenschappelijkheid die patiënten veel schade heeft berokkend. In het voorwoord van Dodelijke psychiatrie van de Deense hoogleraar Peter Gøtzsche heb ik hierover geschreven.[3]
Nadat ruim 100 jaar geleden psychiaters erachter kwamen dat het behandelen van alcoholverslaving met morfine toch niet zo handig was, volgden tal van andere medicamenteuze behandelingen die patiënten ook veel schade berokkenden, zoals bromiden en barbituraten. Tegenwoordig schrijven psychiaters amfetaminen voor bij de behandeling van ADHD-gedragingen. Dat zijn harddrugs, alsof mensen een tekort aan deze harddrug in hun hersenen hebben. Lerend vermogen is vrijwel afwezig in deze beroepsgroep. Medicijnen en dan vooral psychofarmaca behoren tot de belangrijkste doodsoorzaken.
Eén van de belangrijkste behandelprincipes in de geneeskunde is Primum non nocere, breng de patiënt vooral geen schade toe. Dit is opgenomen in de artseneed, de Eed van Hippocrates. Het principe is aan veel psychiaters niet besteed.
Vinckers kon in het NOS Journaal gewoon zeggen dat ‘antidepressiva levensreddend’ kunnen zijn. Er werden geen kritische vragen gesteld door de interviewer, dat schijnt de nieuwe norm van verslaglegging over wetenschap te zijn: geen kritische vragen stellen.
Vinckers is een psychiater met een groot minderwaardigheidscomplex. Daar kun je wel iets aan doen. Tijdens mijn studie kregen we vooral door psychologen interessante leestips voor boeken aangereikt. Eén daarvan is Psychopathologie van het dagelijks leven van Sigmund Freud.[5] In dat boek beschrijft Freud de alledaagse neurotische mechanismen waarmee mensen omgaan met tegenslagen, tegenstrijdigheden, teleurstellingen en moeilijk te verwerken zaken. Premier Rutte kent het boek waarschijnlijk uit zijn hoofd en op de wekelijkse partijbijeenkomsten van de VVD zou het zomaar vaste kost kunnen zijn.
‘Overdekken door het tegendeel’ is volgens Freud het handigste mechanisme waarmee je je minderwaardigheidscomplex van je af kunt zetten. En Vinckers doet dat knap. Er is namelijk geen enkel hard wetenschappelijk bewijs uit onafhankelijk korte en lange termijnonderzoek dat deze bewering kan onderbouwen. Integendeel, er is wel bewijs dat antidepressiva levensbedreigend kunnen zijn doordat ze aanzetten tot zelfmoorden.[6] Op de website van de Amerikaanse registratieautoriteit FDA stond jarenlang een waarschuwing over deze effecten aangegeven voor zowel jongeren als volwassenen.[3] In een recent artikel over een her-analyse van de registratieonderzoeken van het antidepressivum fluoxetine bij kinderen en adolescenten volgt een vergelijkbare conclusie, namelijk ‘niet werkzaam’ en ‘niet veilig’.[7]
Dat journalisten geen inhoudelijke kennis van deze problemen hebben, begrijp ik. Maar ze kunnen toch wel hun werk gewoon goed doen door hoor en wederhoor toe te passen en bijvoorbeeld aan onafhankelijke psychiaters en onderzoekers vragen of het klopt wat Vinckers stelt. Dat dit keer op keer niet gebeurt is een naar uitvloeisel van de recente pandemie. Maar het ontslaat redacties en hoofdredacteuren niet van hun plicht om betrouwbare informatie te verspreiden.
[1] De NRC en wetenchapsjournalistiek: water en vuur. Op hetpillenprobleem.nl/medisch/ onder ‘Antidepressiva’.
[2] Even slikken: over de zin en onzin van antidepressiva. Op hetpillenprobleem.nl/boekrecensies-overige-boeken onder Even slikken | Vinkers en Vis.
[3] Gøtzsche PC. Dodelijke psychiatrie en stelselmatige ontkenning. Rotterdam: Lemniscaat, 2016.
[4] Lexchin J, Bijl D. De toekomst van de registratieautoriteiten. In: Bijl D. (red.). Voorbij de pandemische chaos. Goed op weg? https://www.hetpillenprobleem.nl/Voorbij-de-Pandemische-Chaos.
[5] Freud S. Psychopathologie van het dagelijks leven.
[6] Meer informatie op rxisk.org.
[7] Healy D, Gøtzsche PC. Restoring the two pivotal fluoxetine trials in children and adolescents with depression. Int J Saf Risk Med 2022;33:385-408.