Tijdens de coronapandemie hebben diverse artsenorganisaties richtlijnen opgesteld voor de preventie en behandeling van infecties met het coronavirus. Begin 2021 werd artsen en huisartsen afgeraden bepaalde medicijnen, zoals hydroxychloroquine en ivermectine, voor te schrijven omdat dit off-label voorschrijven betrof.
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) ging vervolgens ‘jacht maken’ op artsen die deze middelen wel off-label voorschreven, hetgeen het voorschrijven van medicijnen buiten de geregistreerde indicatie betreft. Vreemd, want off-label voorschrijven is aan de orde van de dag in de geneeskunde.
In een hoger beroep dat diende bij het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg in Den Haag, gaf het tuchtcollege aan dat het in zijn oordeel over huisarts Rob Elens die deze middelen wel had voorgeschreven, zwaar liet meewegen dat, zoals uit analysen van de Wet Open Overheid (WOO) was komen vast te staan, de toenmalige minister van VWS Hugo de J zich actief had bemoeid met het beleid van IGJ. Zo had De J aangedrongen op disciplinerend optreden tegen de huisarts. Ook stelde hij de vraag waarom deze huisarts überhaupt nog praktijk mocht uitoefenen.
Het oordeel van het tuchtcollege werd hierdoor afgezwakt van een berisping die het regionale tuchtcollege had gegeven tot een waarschuwing. Deze uitspraak mag gezien worden als een blamage voor de Inspectie.
De Inspectie maakt jacht op artsen
Bij de Inspectie ontbreekt het aan inhoudelijke kennis over medicijnen en farmacotherapie. Dat laat het onderstaande voorbeeld ook duidelijk zien.
Huisarts Elens had bij een patiënt die een antidepressivum en een antipsychoticum gebruikte het antidepressivum gestaakt. Psychiater Esther Fenema die deze middelen had voorgeschreven aan de patiënt beklaagde zich hierover bij de Inspectie en vond daar gehoor. Fenema beklaagde zich erover dat de huisarts één van deze middelen, het antidepressivum, had gestaakt.
In een beoordeling van deze zaak, op verzoek van de advocaat van de huisarts, heb ik vastgesteld dat de huisarts rechtmatig en bovenal rationeel heeft gehandeld omdat de combinatie van beide middelen fatale bijwerkingen kan hebben. De combinatie is volgens de productinformaties zelfs gecontraïndiceerd vanwege het risico op fatale hartritmestoornissen. Zonder enig excuus of openbaarmaking in de media heeft de Inspectie deze zaak laten rusten.
Gebrek aan kennis bij Inspectie
In de zaak van huisarts Elens bij het Centraal Tuchtcollege in Den Haag heb ik ter sprake gebracht dat ik in het voorjaar van 2020 IGJ een brief heb gestuurd waarin ik ze attendeerde op het off-label voorschrijven van methylfenidaat door huisartsen en psychiaters. Dat off-label voorschrijven kan gepaard gaan met overlijden. IGJ gaf in 2020 in een reactie aan dat men te druk was met de pandemie om hier nu werk van te maken. IGJ wilde mij beletten deze zaken te benoemen in de zitting van huisarts Elens bij het Centraal Tuchtcollege, maar het College ging daar niet in mee.
Welnu, in beide zaken, van methylfenidaat en de combinatie van twee psychofarmaca, spelen ernstige bijwerkingen die fataal kunnen aflopen. Dit in tegenstelling tot de hier bovengenoemde hydroxychloroquine en ivermectine die de huisarts voorschreef. Dit was bekend bij IGJ en het medisch tuchtcollege omdat ik ze daar eerder al op had gewezen.
Positieve ontwikkelingen
Kortom, de beschreven voorbeelden tonen het onvermogen van de Inspectie tot het adequaat beoordelen van medisch inhoudelijke zaken over farmacotherapie. Farmacotherapie is een moeilijk vakgebied en mag niet worden overgelaten aan mensen die geen onderscheid kunnen maken tussen hoofd- en bijzaken – en zich bovendien laten sturen door een minister die er nog minder verstand van heeft. Omdat IGJ zich actief inlaat en bemoeit met farmacotherapie is verscherpt toezicht op IGJ aangewezen.
Een positief element in deze zaak is dat het Centraal Tuchtcollege Gezondheidszorg gevoelig was voor de onrechtmatige inmenging van de minister van VWS en daarmee de deur opende voor inhoudelijke discussies over wat er is gebeurd tijdens de pandemie. Want behalve de genoemde voorbeelden is er veel misgegaan in de pandemie. De belangrijkste redenen daarvoor waren conflicterende belangen en ondeskundigheid bij de overheid, met name bij het ministerie van VWS.
Dat positieve element werd ondersteund door de recente uitspraak van de rechtbank Midden-Nederland, die de boete van € 3000,= die een arts kreeg opgelegd van IGJ voor het off-label voorschrijven onrechtmatig vond omdat het in strijd is met het Lex Certa-beginsel in de rechtspraak. Hiermee wordt bedoeld dat strafbepalingen duidelijk en begrijpelijk moeten zijn omschreven. Hetzelfde geldt voor de zaak van huisarts Niek Rogger waar de rechtbank Breda oordeelde dat de interpretatie van het medisch tuchtcollege en IGJ niet logisch volgt uit de wet.
De oordeels- en besluitvorming in deze tuchtzaken is in feite niet meer te begrijpen. Zo schreef een jurist en lid van medische tuchtcolleges in een bericht op LinkedIn: ‘… of iemand dit nog begrijpt…”
Besluit en conclusie
Ten slotte heb ik een brief naar IGJ gestuurd met het verzoek handhavend op te treden in de zaak van het voorschrijven van methylfenidaat buiten de geregistreerde indicatie. Ook vroeg ik ze om in het geval van een afwijzing een motivatie te geven. Tot nu toe kreeg ik alleen een automatische gegenereerde ontvangstbevestiging.
Al met al ben ik van mening dat de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd onder curatele moet worden gesteld. Daar medicijnen een fatale uitwerking kunnen hebben, mag het beoordelen van het al dan niet adequaat voorschrijven van medicijnen niet aan dergelijke instanties, die geen inhoudelijke kennis hebben, worden overgelaten. Medicijnen zijn immers al één van de belangrijkste doodsoorzaken. Dat mag door het werk van amateurs niet worden verergerd.
