De European Medicines Agency (EMA) heeft op 13 april een rapport gepubliceerd met een nadere analyse van de trombo-embolische bijwerkingen van het AstraZeneca-vaccin Vaxzevria.1 Het rapport bestaat uit twee delen: het eerste bevat de meldingen tot 11 maart en het tweede tot 22 maart.
Het eerste deel van het rapport gaat over 269 meldingen van trombo-embolische bijwerkingen waarvan er 258 als ernstig werden benoemd en 45 fataal waren verlopen. De meldingen kwamen uit het Verenigd Koninkrijk (224) en de Europese Economische Ruimte (30). Zestig procent betrof vrouwen, de mediane leeftijd bedroeg 70 jaar. De EMA-commissie die de analyse heeft uitgevoerd, Pharmacovigilance Risk Assessment Committee (PRAC), adviseerde beperkte aanpassingen van de productinformatie terwijl men uitzag naar nieuwe gegevens. Die komen in het tweede deel ter sprake.
Dat tweede deel van het rapport bevat 1422 meldingen, waarvan het merendeel van buiten de EER (974, waaronder 639 uit het VK). Ruim 90% van de meldingen werd als ernstig gekenmerkt en 132 waren fataal. 59% betrof vrouwen en de mediane leeftijd bedroeg 61 jaar.
PRAC heeft gebruikgemaakt van de criteria van Bradford Hill (zie mijn artikel Vaccins en bijwerkingen: overwegingen over causale relaties) om de bijwerkingen te analyseren en komt tot de conclusie dat een causale relatie tussen het AZ-vaccin en de trombo-embolische incidenten ‘…at least a reasonable possiblitiy is’.
PRAC
Er was bij de getroffen patiënten sprake van trombose in combinatie met een tekort aan bloedplaatjes. De meest waarschijnlijke oorzaak is een atypisch, door heparine geïnduceerd tekort aan bloedplaatjes. En dit zou waarschijnlijk zijn ontstaan door een ernstige auto-immuunreactie tegen een specifieke bloedplaatjesfactor (PF4). De reacties traden op na de eerste prik, er is nog weinig informatie over het optreden van de bijwerkingen na de tweede prik. Er worden aanvullende onderzoeken in gang gezet. Het PRAC adviseert de productinformatie aan te passen met de volgende tekst:
Section 4.4 Special warnings and precautions for use Thrombocytopenia and coagulation disorders.
A combination of thrombosis and thrombocytopenia, in some cases accompanied by bleeding, has been observed very rarely following vaccination with Vaxzevria. This includes severe cases presenting as venous thrombosis, including unusual sites such as cerebral venous sinus thrombosis, splanchnic vein thrombosis, as well as arterial thrombosis, concomitant with thrombocytopenia. Some cases had a fatal outcome. The majority of these cases occurred within the first seven to fourteen days following vaccination and occurred mostly in women under 55 60 years of age.
*Severe and very rare cases of thrombosis in combination with thrombocytopenia have been reported post-marketing. These included venous thrombosis such as cerebral venous sinus thrombosis, splanchnic vein thrombosis, as well as arterial thrombosis (see section 4.4).
Fabrikant AstraZeneca heeft de beschikbare gegevens ook bekeken en is van mening dat deze geen aanpassing van de productinformatie rechtvaardigen. Mocht EMA toch de productinformatie willen aanpassen dan zou AZ de volgende tekst eraan toegevoegd willen hebben:
Vaxzevria/COVID-19 Vaccine AstraZeneca benefits outweigh the risks despite possible link to very rare blood clots with low blood platelets.
Epidemiologie
Deze reactie was voorspelbaar en begrijpelijk. Ook vanuit het perspectief van de volksgezondheid of epidemiologische overwegingen kan men tot dergelijke oordelen komen omdat men rekent met gemiddelden (‘epidemiology is the study of means’).
Positief vind ik dat EMA de bijwerkingen serieus neemt en vrij snel reageert en dat het op basis van de conclusie de productinformatie aanpast. Je zou willen dat dit met bijwerkingen en vermoedens van andere medicijnen ook zo snel wordt gedaan.
Twijfel
Maar voor mensen die twijfelen of zij zich willen laten vaccineren zijn deze mededelingen die gebaseerd zijn op gemiddelden absoluut niet geruststellend, zij willen weten hoeveel risico zij lopen op dergelijke ernstige bijwerkingen. En dan wordt het moeilijk omdat een groot deel van de gegevens nog niet zijn onderzocht. Belangrijker is de constatering van EMA dat zij nog geen risicofactoren heeft kunnen vinden, behalve dat het voornamelijk vrouwen jonger dan 55 jaar betreft en dat de bijwerking binnen twee weken na vaccinatie optreedt.
Denemarken wacht niet op de aanvullende onderzoeken van EMA en heeft Inmiddels heeft besloten Vaxzevria® in de ban te doen.
