Hij is christen, uitgesproken pleitbezorger van vaccinatie en als lid van de Gezondheidsraad een van de adviseurs van minister Hugo de Jonge. Hoogleraar medische ethiek Theo Boer is betrokken geweest bij het advies over vaccinatiebewijzen aan het kabinet en spreekt zich uit over de discussie rond ‘drang en dwang’.
Vanaf deze donderdagochtend is de CoronaCheck-app te gebruiken als vaccinpaspoort. De app is nodig om toegang te krijgen tot evenementen of activiteiten. Dat kan straks met een vaccinbewijs, testbewijs of bewijs van recente infectie. Ondernemers in de festivalbranche staan te trappelen om weer aan de slag te gaan, maar er is ook kritiek op de Tijdelijke wet coronatoegangsbewijzen. Manon Julicher, universitair docent staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Utrecht, spreekt van een indirecte vaccinatieplicht.
Theo Boer (61) is hoogleraar medische ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit, heeft verschillende voorzitterschappen en adviseursrollen op het grensvlak van ethiek, wetenschap en het christendom en is verbonden aan het Ethiek Instituut van de Universiteit Utrecht. Daarnaast is Boer – wellicht het meest relevant – lid van de vaste Commissie voor Ethiek en Recht van de Gezondheidsraad. Die kwam in februari met een goedkeurend advies aan het demissionaire kabinet over vaccinatiebewijzen.
Hoogleraar Boer spreekt zich in gesprek met OverNu, waarin hij op persoonlijke titel spreekt, uit tegen langdurig gebruik van test- en vaccinbewijzen. Onderstaande tekst is een ingekorte en bewerkte versie van een recent gesprek.
Hoe heeft u de discussie over dwang en drang rond vaccinatie gevolgd?
Iemand moet helemaal vrij zijn om vaccinatie te weigeren. Dat is ook mijn uitgangspunt. Hooguit mag er van de overheid een sterke stimulans, noem het misschien wel druk, uitgaan door te zeggen: doe dit in hemelsnaam wel.
Waarom?
De negatieve effecten van het virus, zowel van het virus zelf als van de maatregelen die het moeten indammen, zijn echt heel zwaarwegend. Zowel in sociaaleconomisch als persoonlijk en emotionele zin. Mensen gaan echt stuk aan isolatie. God heeft, zeg ik als gelovige, de mogelijkheden gegeven om deze pandemie in te dammen. Er is dus een zwaarwegend belang voor het beschermen van de Nederlanders. Dat motiveert een sterke campagne vóór.
In de Tweede Kamer is gezegd: geen dwang, maar ook geen drang.
Dat moeten zij weten. Ik vind drang wel… Kijk, het is de vraag wat je met drang bedoelt. Wat versta je daar onder? Dat is de vraag.
Wat verstaat u daaronder?
Onder aanvaardbare drang schaar ik wat er nu gebeurt. Dat iedereen een uitnodiging krijgt. Dat je persconferenties hebt. Dat het kabinetsbeleid erop is gericht om iedereen zich te laten vaccineren. Dat is al een behoorlijk ingrijpende campagne.
We krijgen nu een coronapaspoort. Valt dat ook onder drang?
Allereerst is het woord paspoort niet zo gelukkig gekozen. De Gezondheidsraad gebruikt het ook niet. Een paspoort is een keihard document dat aan alle kanten beschermd is, en wat jou wel of geen toegang geeft. Bij de coronapas is dat wat minder eenduidig. Maar als het straks wordt gebruikt, kan het er wel op gaan lijken. Kijk, ik bel nu vanuit Duitsland. Straks kun je het land officieel binnenkomen na je tweede dosis. Dan hoef je nergens meer op te letten. Zolang ik die niet heb, moet ik een bewijs hebben van een negatieve test. En ik moet in quarantaine. Is het dan toch een paspoort? Als iets kwijlt als een hond, blaft als een hond en kwispelt als een hond, is het misschien wel een hond. Dan is het misschien wel een vaccinatiepaspoort. Het is een moeilijke vraag.
En is het dan drang? Tegenstanders zeggen: niemand gaat elke vrijdagmiddag een test halen, dus er is de facto drang. Wat vindt u van die geluiden?
Er is een escape voor iemand die niet wil vaccineren. Je kunt zeggen: probeer het op een andere manier. Ga in quarantaine. Of kom met een negatieve test. Maar dat is wel lastig, omdat je niet elke vrijdag wil gaan testen – helemaal mee eens. Wat ik belangrijk vind, is dat het probleem over een aantal maanden vermoedelijk is opgelost. Ik denk serieus niet dat een samenleving stand gaat houden waarin iedereen elke vrijdagavond getest moet worden als je naar de bioscoop wil. Als het reproductiegetal R maar laag genoeg blijft, is er geen reden meer om zoiets te eisen. Het is nadrukkelijk een overgangssituatie. Als het een permanente situatie was geweest, zou ik er echt anders tegenaan kijken.
U bedoelt het hele systeem van test- en vaccinpaspoorten?
Ja. De belangrijkste reden voor mensen om zich te laten vaccineren, is dat ze niet ziek willen worden. Een tweede is dat ze anderen niet willen infecteren. Het vliegtuig in mogen? Dat is niet een reden om jezelf te laten vaccineren. Het zal over een tijdje wel weer verdwenen zijn, zodra de R diep genoeg gezonken is. Een jaar geleden hadden we deze maatregelen niet. Als je kijkt naar mei en juni 2020, waren we al ongelofelijk gedisciplineerd bezig geweest, zonder enige drang of dwang. Ik denk dat het echt tijdelijke maatregelen zijn. Als dit een permanente maatregel zou zijn, dan zou ik me zorgen maken.
Er zijn natuurlijk een aantal tijdelijke maatregelen geweest die niet zo heel tijdelijk waren. De avondklok zou zo snel mogelijk verdwijnen, en bleef nog redelijk lang.
Dat vind ik een fout voorbeeld. Die bleef maar drie maanden. Is er een écht vrijheidsbeperkende maatregel bekend waarvan je zegt: ‘verdraaid nog aan toe, in onze democratische, westerse samenleving, leven we nu al jaren met…’? Ik kan het me niet zo voorstellen. Iedereen is het spuugzat. Het (systeem van test- en vaccinpaspoorten, red.) is zó’n financiële investering. Plus veel gedoe. Iedereen zal straks zielsblij zijn als de R laag is. Ik verwacht echt dat we teruggaan naar lage besmettingscijfers en dat mensen die corona krijgen omdat een vaccin misschien toch geen totale bescherming geeft, niet veel zieker worden dan de gewone griep. Du moment dat die situatie is bereikt, gaan we corona weer beschouwen als risico, naast alle andere risico’s.
Volg ons via onze Nieuwsbrief. Foto: Lindeboom Instituut.
