Op donderdag 25 augustus 2022 presenteerde Ronald Meester zijn nieuwste boek in Grand Café Utopie in Den Haag. De Vierde Golf organiseerde de presentatie en de discussieavond die daaraan was vastgeknoopt. OverNu is Martijntje Smits en Marret Kramer van de Vierde Golf erkentelijk voor dit verslag.
“De werkelijkheid is altijd anders dan welk model dan ook”, zei Ronald Meester, VU-hoogleraar Waarschijnlijkheidsrekening op de discussieavond van De Vierde Golf over zijn nieuwe boek ‘Wetenschap als nieuwe religie. Hoe corona de spirituele schaarste in de samenleving blootlegde’. Meester benadrukte dat wetenschap per definitie tijdelijk is en per definitie debat inhoudt. “Er is niet een opperwetenschapper die bepaalt dat iets ‘de’ wetenschap is.”
“Wat je voor betekenis geeft aan wetenschap, is levensbeschouwing”, legde Meester uit. “Je kunt modellen en cijfers immers op verschillende manieren uitleggen”. Zonder het leed dat de pandemie met zich meebracht te willen bagatelliseren, stelde Meester de vraag welke offers we als samenleving hebben gebracht – en op basis van welke waarden.
Toen de eerste paniek, die was ontstaan omdat we allemaal begrepen dat er iéts moest gebeuren, was weggeëbd is er niet gereflecteerd op de genomen maatregelen, de maatschappelijke gevolgen en de effectiviteit ervan. Dat is een gemis, want de werkelijkheid is anders dan ieder denkbaar model. Dat geldt ook voor de modellen die ten grondslag lagen en liggen aan coronabeleid. In een democratie horen de door de overheid gebruikte modellen transparant gedeeld te worden met academische gremia. Ondanks het door de Tweede Kamer ondersteunde verzoek van Pieter Omtzigt zijn de benodigde data voor kritisch onderzoek echter nog steeds niet vrijgegeven.
Moderator van de uitwisseling van ideeën was wetenschaps- en techniekfilosofe Martijntje Smits. Zij memoreerde hoe er na de oorlog een sterke overtuiging heerste dat wetenschappers niet slechts tot specialisten moeten worden opgeleid, maar ook over de grenzen van hun vak moesten kunnen kijken en kunnen reflecteren op de impact van hun vak. Maar in de afgelopen 40 jaar zijn stelselmatig de meeste reflexieve vakken uit het academische curriculum geschrapt. Smits vroeg zich dan ook af of er in plaats van het door Minister Dijkgraaf geopperde Centrum voor Wetenschapscommunicatie niet juist een Centrum voor Wetenschapsreflectie moest komen.
Uit het publiek kwamen vragen over wat er gebeurt en ontbreekt in het huidige wetenschappelijk discours. De vragenstellers vroegen zich af wat ze constructief konden bijdragen en hoe ze een verdere verharding van het maatschappelijke klimaat konden helpen voorkomen.
Initiatiefnemer Jona Walk vertelde tijdens haar inleiding dat ze zich grote moeite getroostte om niet in de fuik van ‘dit is dé wetenschap’ te zwemmen. Walk werd vorig jaar op Twitter verketterd toen ze het niet relevant vond om openbaar te maken of zij als gepromoveerd vaccin-immunologe en internist in opleiding nu wel of niet het coronavaccin had genomen. Was dat niet het geval, dan vonden haar critici dat de overheid haar BIG-registratie moest schrappen omdat ze ‘dé wetenschap’ niet zou volgen. Dat zou betekenen dat ze haar vak niet meer mocht uitoefenen.
Meester gaf een indringend voorbeeld van de manier waarop de waarden in onze samenleving eigenlijk te grabbel werden gegooid. André Knottnerus, voormalig voorzitter van de Gezondheidsraad, zei in januari 2022 het volgende over het boosteren van jongeren: “Iedere prikronde zal het moeilijker worden om met name jongeren te motiveren. Jongeren zijn al minder gemotiveerd omdat ze minder gezondheidsrisico lopen. Benadrukt zou kunnen worden dat jongeren sneller hun vrijheden kunnen terugkrijgen bij onderwijs, sport en cultuur, als het percentage geboosterden stijgt. Dan krijg je een gemeenschappelijk belang.”
Het is evident dat Knottnerus boosteren belangrijker vindt dan de vrijheden van jongeren in onderwijs, sport en cultuur. Bedenk dat hij hier specifiek over jongeren praat voor wie een besmetting ongevaarlijk is. Is onderwijs niet een grondrecht? Zijn we nu echt al zo ver dat zelfs een voormalig voorzitter van de Gezondheidsraad dit grondrecht, misschien wel één van de belangrijkste grondrechten die we hebben, afhankelijk en ondergeschikt wil maken aan een voor jongeren overbodige medische handeling – en zelfs bereid is om jongeren hiermee te chanteren?
“Merk ook op hoe Knottnerus over ‘prikrondes’ spreekt alsof die normaalste zaak van de wereld zijn”, aldus Meester. “Zeker met het oog op deze opmerking is het dringend nodig om met elkaar een gesprek te gaan voeren over wat we nu echt belangrijk vinden.”
De avond voedde de hoop dat meer wetenschappers de basis van wetenschap weer gaan eren, van these en antithese, van falsificatie, van experimenteren, evalueren en daarvan leren. De aanwezigen spraken de hoop uit dat er ruimte zal komen voor het toevoegen van de wijsheid van de minderheid, zoals we kunnen leren van #DeepDemocracy. Dat impliceert dat er ruimte is voor een echt open debat.
De avond werd georganiseerd door De Vierde Golf. De Vierde Golf is een vereniging die zich inzet voor een crisisbestendige democratie, zelfbeschikking en zeggenschap in een onverdeelde maatschappij. Binnenkort is het voor iedereen die de doelstellingen van De Vierde Golf deelt mogelijk om lid van deze vereniging te worden.
