Vrijdag 4 oktober jongstleden organiseerde Stanford University een symposium over het door overheden – en vooral de Amerikaanse overheid – gevoerde coronabeleid. Ik greep de gelegenheid aan om het symposium bij te wonen.
De taxi die mij vanuit San Francisco naar Palo Alto bracht, kon ongehinderd doorrijden waardoor ik als één van de eersten naar binnen kon gaan. Ik werd daar verwelkomd door dr. Jay Bhattacharya, hoogleraar Gezondheidsbeleid aan Stanford en organisator van het symposium
Na enkele inleidende woorden van onder meer de nieuwe directeur van Stanford Jonathan Levin en Jay Bhattacharya, vonden vier paneldiscussies plaats waaraan internationaal bekende onderzoekers deelnamen. Het symposium werd afgesloten met een lezing van John Ioannidis.
De thema’s van de paneldiscussies waren:
#1 | Evidence-Based Decision Making During a Pandemic
#2 | Misinformation, Censorship, and Academic Freedom
#3 | Pandemic Policy from a Global Perspective
#4 | COVID-19 Origins and the Regulation of Virology
Het symposium werd aangeprezen als het eerste internationale symposium over het coronabeleid met voor- en tegenstanders van dat beleid. Het werd een bijzonder levendig symposium waarin de belangrijkste aspecten van het coronabeleid de revue passeerden. De sfeer was goed en iedereen kreeg gelegenheid zijn of haar inzichten te delen met het publiek.
Zowel Ioannidis als Bhattacharya gaven aan teleurgesteld te zijn over de afwezigheid van enkele pleitbezorgers van het Amerikaanse overheidsbeleid, zoals Antony Fauci en medewerkers van zowel de Centers for Disease Control and Prevention (CDC) als de Amerikaanse registratieautoriteit Food and Drug Administration (FDA). Dit nam echter niet weg dat er een begin is gemaakt met een volwassen en volledige discussie waarin ook plaats is voor feiten en meningen die niet conform zijn aan de officiële mening.
Ik ga in deze korte beschrijving niet alle aspecten uitvoerig bespreken die aan de orde zijn geweest, maar beperk me tot zaken die ik belangrijk vind. Voor de geïnteresseerden zijn er videoregistraties beschikbaar van het gehele symposium. Die bevinden zich hier.
Voor mij was belangrijk dat het geheel een zeer ontspannen indruk maakte. John Ioannidis en Jay Bhattacharya en de andere deskundigen maakten een bescheiden en zeer deskundige indruk. Zij wogen de oordelen en meningen goed tegen elkaar af. Uiteindelijk ging het er toch om of de onafhankelijke wetenschap haar plaats terug krijgt in het wetenschappelijke discours. Daarin werden zij gesteund door de nieuwe directeur van Stanford, Jonathan Levin.
Jonathan Levin
Deze voormalige directeur van een business-school begon zijn lezing met de opmerking dat hij geen volksgezondheidsexpert is. Waarom zou hij dan dit symposium openen? Het uitgangspunt van dit symposium was het bij elkaar brengen van mensen met uiteenlopende meningen, teneinde te pogen de tegenstellingen enigszins te overbruggen. Maar dat bleek slechts ten dele geslaagd. Nogal wat experts kwamen niet opdagen of lieten het op andere wijze afweten, vertelde Levin.
“Als wij willen dat onze studenten leren omgaan met andere opvattingen dan de hunne, moeten we zelf het goede voorbeeld geven”, zei Levin. “En in de wereld van vandaag moeten we absoluut vragen en verwachten dat onze studenten in staat zijn om in contact te komen met, te luisteren naar en te debatteren met mensen met wie ze het niet eens zijn. Ik ben van mening dat we ook als we volledig overtuigd zijn van ons eigen gelijk nog met elkaar moeten praten.”
“Dus ik hoop dat de conferentie van vandaag zal verlopen op een manier die precies dat omvat: doordachte en robuuste discussie vanuit verschillende perspectieven. Ik hoop dat het een aantal belangrijke inzichten oplevert over het toekomstige pandemiebeleid. Dat hebben we zeker nodig. Misschien overbrugt het zelfs een paar scheidslijnen tussen de mensen in deze zaal.”
“En ik hoop nog meer dat jullie allemaal zullen deelnemen aan het grotere project om te proberen Stanford en andere campussen fora te maken voor het soort robuuste en doordachte discussies die de kern vormen van universiteiten en waar we op ons best zijn.”
Mooie en betekenisvolle woorden van Levin. Het publiek applaudisseerde enthousiast. Eén van de kerntaken van universiteiten is het op gang brengen van discussies van voor- en tegenstanders over wetenschappelijke onderwerpen, in dit geval de gezondheidszorg.
Jay Bhattacharya
De Inleiding en het welkomstwoord werden verzorgd door Jay Bhattacharya. Hij is mede-initiatiefnemer van de Great Barrington-Declaration, de verklaring waarin opgeroepen werd meer aandacht te besteden aan alternatieve behandelmogelijkheden.
Bhattacharya noemde de ernst van de pandemie die vooral de armste mensen in de wereld trof. Die ernst zou minder geweest zijn als we eerder met elkaar in discussie zouden zijn gegaan, vooral op universiteiten. Bhattacharya vertelde dat de toenmalige directeur van Stanford geen mensen kon vinden die in december 2020 met Bhattacharya in discussie wilde gaan.
Panel 1 | Evidence-Based Decision Making During a Pandemic
Meermalen werd gezegd dat niemand het monopolie op de waarheid heeft. Het is de taak van universiteiten om discussies te bevorderen. Wat dit betreft komt dit symposium ruim 4 jaar te laat. Dit is de eerste discussie met zoveel internationale deskundigen.
In verschillende Europese landen waren wel discussies geweest, zoals in Italië, maar in veel landen zoals in Nederland waren daar geen mogelijkheden voor. En al helemaal niet op universiteiten.
De Zweedse epidemioloog Anders Tegnell stelde dat landen niet hetzelfde zijn en dat daarom een eigen nationale aanpak op basis van landelijke kenmerken op zijn plaats is. Landen die qua kernmerken veel op elkaar leken, discussieerden niet met elkaar over de aanpak. Hij stelde vast dat we dat fout hebben gedaan.
Tegnell benadrukte ook dat voor het openblijven van scholen gezonde lucht essentieel was. Een onderwerp dat overigens in Nederland eerst niet besproken mocht worden, maar dat op een gegeven moment ‘gewoon’ werd ingevoerd zonder excuses of toelichting van de verantwoordelijken.
Wat vooral van belang is dat de bevolking blijft vertrouwen op zijn volksgezondheidsadviseurs en beleidsmensen. Om dat vertrouwen te herstellen is bescheidenheid op zijn plaats. Deze coronapandemie zal naar verwachting niet de laatste pandemie zijn.
Lessen die geleerd moeten worden
Eén van de lessen die geleerd moet worden is dat er bij een volgende pandemie meer deskundigen uit uiteenlopende disciplines ingeschakeld moeten worden.
Er zijn te veel mensen onnodig bang gemaakt.
Over een belangrijke risicofactor, obesitas, werd niet gesproken.
Veel groepen in de bevolking in de VS zijn niet gehoord. En dat had wel gemoeten, want de beste aanpak was niet voor elke groep hetzelfde.
Veel aanwezigen waren het erover eens dat de overheid excuses had moeten maken omdat die zaken verkeerd heeft aangepakt. ‘Er is drie jaar tegen ons gelogen.’
In de pauze raakte ik in gesprek met een onderzoekster uit New York. Zij zei dat ze het liefst buiten in de open lucht verbleef omdat ze vreesde dat in de zaal waar het symposium plaatsvond toch zeker wel 1-2% van de aanwezigen een asymptomatische corona-infectie zou hebben. Ze wilde niet besmet worden.
Panel 2 | Misinformation, Censorship, and Academic Freedom
Scott Atlas, een Amerikaanse onderzoeksjournalist, refereerde in het kader van misinformatie aan de ontdekking van de bacterie Helicobacter pylori als veroorzaker van maagzweren. De betreffende Australische onderzoekers werden eerst in de media en door collega-onderzoekers geridiculiseerd en bij het oud-vuil gezet. Later kregen ze een Nobelprijs voor hun ontdekking.
Zo kan het gaan in de geneeskunde. Er zijn talloze voorbeelden van wat eerst niet geloofd en niet erkend werd, uiteindelijk een doorbraak bleek te zijn.
Studenten leren tegenwoordig niet om te gaan met tegengestelde meningen en dat is een slechte ontwikkeling. In discussies moet duidelijk worden dat Volksgezondheidsbeleid niet hetzelfde is als epidemiologie en virologie.
Over de lableak-theorie werd gecommuniceerd dat deze voor 99% zeker is.
Er zijn duizenden mensen ontslagen bij grote bedrijven in de VS vanwege uitspraken die deze mensen deden en die tegengesteld waren aan het overheidsbeleid.
De wetenschappelijke geneeskunde heeft gefaald tijdens de pandemie, daar bestond geen twijfel over.
In de VS ging de regering jacht maken op kritische journalisten. Sociale media werd gevraagd bepaalde meningen niet te plaatsen of te verwijderen.
De les die hieruit getrokken moet worden is dat in de opleidingen tot arts/onderzoeker de nadruk moet liggen op het krijgen van meer informatie in plaats van censuur.
Tegnell vertelde dat de Zweedse overheid de bevolking vertrouwde, in de VS was dat niet het geval.
De les is dat de overheid niet mag censureren, behalve mogelijk in een oorlog.
In de discussie werd gezegd dat de bevolking tegen de overheid beschermd moet worden.
Off-label
Interessant was het onderwerp off-label voorschrijven tijdens de pandemie. Off-label voorschrijven is het voorschrijven van medicijnen en vaccins voor indicaties waarvoor het niet is goedgekeurd door de registratieautoriteiten. Reclamemaken voor off-label indicaties is verboden, maar de fabrikanten deden dat wel tijdens de pandemie.
Opmerkelijk was daarom dat de FDA pas na 1,5 jaar een waarschuwingsbrief naar fabrikanten stuurde hierover. Had dit alles te maken met vrije meningsuiting? Mochten fabrikanten alles zeggen wat ze wilden?
Het contrast met de aanpak van kritische journalisten was evident.
De les die getrokken moet worden is dat leiderschap essentieel is tijdens een pandemie, dat geldt evenzo voor Stanford.
Ook werd aandacht besteed aan het woord ‘misinformatie’. Een gevaarlijk woord, waarvan niet duidelijk is wat het betekent. Het beschermen van de vrije meningsuiting is veel belangrijker dan het bestrijden van ‘misinformatie’, klonk het vanuit het panel.
