Een van de belangrijkste ontwikkelingen die de coronapandemie in gang heeft gezet is het afnemende vertrouwen dat mensen in de biomedische wetenschap hebben. De Deense hoogleraar Peter Gøtzsche schreef in zijn laatste boek The Chinese virus: killed millions and scientific freedom dat de waarheid, de wetenschap, eerlijkheid, fatsoen, het respect voor mensenrechten en de academische vrijheid de eerste pandemische slachtoffers zijn geworden. In een brief beklaagden Marion Koopmans en Marc Bonten zich over de ondermijning van de wetenschap door politici in de Tweede Kamer. De brief werd ondertekend door zo’n 300 biomedische wetenschappers. Velen van hen hebben conflicterende belangen met de farmaceutische industrie.
De minister van OCW Robbert Dijkgraaf benadrukte dat de wetenschap ons vele belangrijke voordelen heeft opgeleverd, onder meer in het bestrijden van de pandemie. Leon de Winter sprak er zijn verbazing over uit of de politiek en het nieuwe door OCW in het leven te roepen Centrum voor Wetenschapscommunicatie gaat bepalen wat desinformatie is. Want dat is waar het over lijkt te gaan: desinformatie en vertrouwen in de biomedische wetenschap.
Zeker is het zo dat we sinds de introductie van sociale media op grote schaal geconfronteerd worden met onjuiste, misleidende en kwetsende informatie. Maar dit is niet de kern van het probleem. De kern is dat we ons moeten afvragen over welke wetenschap we het hebben: de gesponsorde of de onafhankelijke wetenschap?
De gesponsorde wetenschap produceert onderzoeksresultaten, al dan niet gefraudeerd, die vaak in het voordeel van de fabrikant of de sponsor uitvallen. Die onderzoekers hebben belang bij de uitkomsten. Dat werkt via psychologische mechanismen: als je geld van iemand krijgt probeer je die persoon te vleien en gunstig te stemmen. Onafhankelijke onderzoekers hebben geen belang bij de uitkomsten van hun onderzoek en zullen gemiddeld zowel positieve als negatieve resultaten rapporteren.
Bonten is een onderzoeker die er niet voor uitkomt dat hij gesponsord wordt door de farmaceutische industrie. Koopmans behoorde tot de WHO-groep die onderzoek deed naar de herkomst van het coronavirus. Zij vonden uiteraard niets omdat de Chinese overheid de toegang tot een groot deel van de gegevens tegen hield.
Een andere speler, veearts Ab Osterhaus, heeft de overheid jarenlang op het verkeerde been gezet en dat heeft de overheid circa een half miljard Euro gekost. Zinloze aanbevelingen over de onwerkzame griepremmer Tamiflu, vaccins aanbevelen die werden geproduceerd door een van zijn sponsoren en die vervolgens ernstige bijwerkingen gaven, narcolepsie. Ze dragen eraan bij dat medicijnen als derde doodsoorzaak worden gezien na hart- en vaatziekten en kanker.
Deze kleine optelsom van de werkwijze van gesponsorde wetenschappers laat zien dat zij niet in het belang van volksgezondheid en wetenschap acteren, maar in hun eigen financiële belang en dat van hun sponsor. En dát is het werkelijke probleem. Zij zijn er mede verantwoordelijk voor dat het vertrouwen in de medische wetenschap afbrokkelt. En dat geldt evenzeer voor de overheid. Topambtenaren van VWS die geen inhoudelijke deskundigheid hebben, waar lobbywerk van de industrie niet kan worden tegengesproken en dus uitstekend rendeert.
Dat de minister van OCW de zaak wil omdraaien, zal hem ongetwijfeld door ambtenaren zijn ingegeven. Zelf weet hij, als natuurkundige, dat de waarnemende wetenschapper, door haar waarneming, de werkelijkheid modificeert. Dat gegeven maakt wetenschap al lastig genoeg en dat moet niet worden verergerd door conflicterende belangen.
De boodschap is helder: de overheid en de gesponsorde medische wetenschap zijn zelf debet aan hun eigen ondermijning.
