‘Door te drukken verkrijgt men als het ware een boek. Maar dit is het product van een geobstipeerde keutelaar.’ Zo oordeelde een bekende Nederlandse schrijver eens over een auteur waarvan hij niet onder de indruk was. Ik ben geneigd om Maarten K in eenzelfde keutelaarsklassement onder te brengen. Ik leg u hieronder graag uit waarom.
De berichten van Maarten K worden gedrukt en verschijnen in de Volkskrant (VK). Hij werd door zijn collega’s verkozen tot journalist van het jaar 2021 vanwege zijn ‘onvermoeibare verslaggeving’ van de coronapandemie.
‘Hij draagt onvermoeibaar feiten aan en weet die helder te duiden’, oordeelde een jury van het journalistenperiodiek Villamedia. ‘Ook schuwt hij niet om aan te geven waar zijn twijfel zit, komt terug op eerdere conclusies als het nodig is, en gaat met iedereen het gesprek aan.’ Dat K zo ‘midden tussen zijn publiek’ staat, maakt hem volgens de jury een journalist die past bij deze tijd.
Ik was benieuwd naar de wetenschappelijke bagage en achtergrond van de gelauwerde journalist Maarten K van de VK. Ik zocht in de toonaangevende zoekmachine van de American National Library of Medicine, PubMed. De zoekmachine gaf geen enkele hit. Wel gaf PubMed mij een suggestie en vroeg of ik misschien Keutelmans bedoelde… (Is dit dan wat men noemt Artificial Intelligence?)
Die suggestie van PubMed deed mij denken aan het sprookje van Gerard van het Reve over het eendje Kwak, het eendje dat zijn eigen potje kookt. Dat sprookje wil ik u niet onthouden want het sluit naadloos aan bij K.
Het begint aldus: ‘Het sprookje van Eendje Kwak vertelt over het eendje dat heel erg vies was en zijn huisje helemaal liet verpieteren. Het werd zo erg dat op een gegeven moment familie, kennissen en vrienden besloten zijn huisje grondig schoon te maken. Eendje Kwak was daar niet blij mee. Gelukkig voor hem had hij van een juffrouw op school, die eigenlijk een heks was, een beetje toveren geleerd.’ [1]
Wetenschap-communicerende journalist
K geeft aan dat hij culturele antropologie heeft gestudeerd. Een interessante studie, maar wel eentje die weinig tot niets met medische en exacte wetenschappen te maken heeft. Zoals gezegd vond ik geen enkele publicatie met zijn naam. Nu kun je tegenwerpen dat dit niet zo belangrijk is, het gaat erom of hij de wetenschappelijke gegevens goed kan interpreteren. Dat is echter hét probleem bij K, hij kan dat namelijk niet!
K noemt zichzelf een wetenschapsjournalist, een overigens niet-beschermde titel. Nationaal en internationaal is er al het een en ander gecommuniceerd over deze groep journalisten.[2] Zij zijn minder kritisch dan andere journalisten en geneigd hun bronnen letterlijk na te praten. Ze gedragen zich dus als buikspreekpoppen.
De weergave van wetenschappelijke artikelen door K kenmerkt zich door eenzijdige berichtgeving waarbij hij slechts een groep voorstanders aan het woord laat terwijl tegenstanders niet aan het woord komen. Idealiter zou een wetenschapsjournalist zich ergens in moeten verdiepen, de voor- en tegenstander moeten bevragen totdat hij het denkt het te begrijpen, om vervolgens een verhaal te schrijven voor een algemeen publiek en aan de geïnterviewden vragen of zijn verslag in orde is. Dat is een brug te ver voor K. Daarbij wreekt zich uiteraard het feit dat K geen wetenschapper is en slechts communiceert over wetenschap. En dan vooral over de gesponsorde Rotterdamse veterinaire pseudowetenschap.
Bedreiging onafhankelijke wetenschap
Journalisten als K vormen een grote bedreiging voor de onafhankelijke wetenschap. We hebben in de afgelopen decennia gezien dat de farmaceutische industrie één van de machtigste bedrijfstakken is geworden. De stem van de farmaceutische industrie wordt overal gehoord .
De controle op hun producten is destijds, na het Softenon-drama in de jaren vijftig en zestig, opgedragen aan registratieautoriteiten. Die controle was nodig om patiënten en burgers te beschermen tegen onvoldoende onderzochte medicijnen. Sinds de coronapandemie zien die autoriteiten het als hun taak om fabrikanten te beschermen in plaats van de burgers. We zagen dat met de versnelde registraties van vaccins en ook van antivirale middelen. De werkzaamheid stond onvoldoende vast en de bijwerkingen kunnen ernstig zijn, kortom, ze waren onvoldoende onderzocht.
De wetenschapsredactie van de VK kent geen inhoudelijke deskundigheid. De redacteuren zien het nu als hun taak de belangen van de farmaceutische industrie te verdedigen. De gedaanteverwisseling die zich bij Robbert Dijkgraaf heeft voltrokken zien we dus ook terug bij de VK: bullshitgenerators eerste klas!
Ik werk hieronder een willekeurig voorbeeld uit. Recent verscheen op Twitter een draadje van Harmen Jeurink en anderen over de interpretatie van K van een artikel waarin de bijwerkingen van een mRNA-vaccin werd vergeleken met een ander vaccin. K concludeerde dat het mRNA-vaccin veilig was omdat er geen verschillen waren in bijwerkingen. De kritische twitteraars merkten terecht op dat deze vergelijking niet klopt. Men had immers het mRNA-vaccin moeten vergelijken met placebo, of met geen injectie. Dat hadden de onderzoekers niet gedaan.
Dit is een bekende truc van de industrie om mensen te misleiden omtrent de veiligheid van hun producten. Men krijgt slechts een goed beeld als men de bijwerkingen van het mRNA-vaccin op zichzelf beschouwt, niet als die wordt vergeleken met andere vaccins. K had het niet door en kreeg het ook niet ingefluisterd door veeartsen.
Dezelfde truc werd toegepast bij het beoordelen van HPV-vaccins. Die werden vergeleken met een hepatitis-vaccin. Op de sociale media als Twitter wemelt het van andere voorbeelden. Behalve deze truc, die de burgers, de VK-lezers en de politici op het verkeerde been zet, gebruikt de industrie nog veel meer trucs om bijwerkingen te maskeren, zoals een controlegroep die actieve placebo’s krijgt waardoor de bijwerkingen in de placebogroep groter zullen zijn.
Aan alles komt een eind
De redactie van de VK blijft doorgaan met het beschadigen en bijdragen aan het kapotmaken van de onafhankelijke wetenschap en het publieke en burgerbelang te grabbel gooien. Het beschermen van burgers door middel van onafhankelijke berichtgeving over de betekenis van onderzoeken met vaccins en medicijnen is aan deze krant niet besteed. De VK is met keutelaar K verworden tot een farmadrol.
Het sprookje van Eendje Kwak eindigt, enigszins geparafraseerd, aldus: ‘Eendje Kwak produceerde aanzienlijke hoeveelheden keutels. Hij ging daarmee naar zijn kleine keukentje, en deed deze keutels in een aluminium steelpannetje. Hij zette het pannetje op het vuur en sprak er een toverspreuk uit Rotjeknor over uit. Nauwelijks waren de woorden van zijn toverspreuk verklonken, of het begon in het pannetje te koken en te schuimen en te bruisen en te borrelen, dat het een aard had. Zijn bullshit kookte steeds maar hoger en hoger, over de rand van het pannetje, over de aanrecht, over de vloer van de keuken, over de drempel heen de gang in, alle kamers door, hoger en hoger, tot het uit alle ramen van Eendje Kwak zijn huisje naar buiten kookte, over de straat en van de ene straat van het kleine stadje in de andere. Het duurde niet lang, of alle mensen kwamen, zo snel hun voeten hun dragen konden, naar Eendje Kwak zijn huisje gelopen en bonsden op de deur en riepen: ‘Eendje Kwak! Laat je vieze potje toch ophouden met koken!’
Maar Eendje Kwak deed niet open en trok zich van al het rumoer niets aan. Nu was hij pas gelukkig. Hij ging midden in de gang, helemaal languit, in zijn eigen borrelende en bruisende bullshit liggen, en viel al spoedig tevreden in slaap. En als niemand de vlam onder het pannetje heeft uitgedaan, dan kookt het nu nog!’
Besluit
Eendje Kwak en keutelaar K lijken veel op elkaar. Eendje Kwak wentelde zich zielsgelukkig in zijn eigen bullshit, keukelaar K kreeg er een prijs voor. Beiden veroorzaakten echter problemen die nog lang niet zijn opgelost. Wat de problemen betreft die keutelaar K heeft veroorzaakt, zal dat ook niet gebeuren zolang hij voor de VK blijft werken en pseudowetenschap blijft roeptoeteren. In het Centrum voor Wetenschapscommunicatie van minister Dijkgraaf is vast wel een plek voor K te vinden, wellicht als schoonmaker.
K is een journalist die past bij de huidige tijd waarin kritisch reflecteren er niet meer toe doet. De VK is verworden tot de buikspreekpop van de farmaceutische industrie en draagt op geen enkele wijze bij aan de kritische massa over wetenschapscommunicatie waar zo’n behoefte aan is. Daarom slechts één advies: zeg uw abonnement op deze malle krant per direct op en steun alternatieve media!
[1] Gerard Kornelis van het Reve. Vier Sprookjes. Tirade 154, 1970. Een door Reve ingesproken versie van het sprookje staat op YouTube.
[2] Paul Thacker. De toekomst van de alternatieve media. In: Bijl D (red.). Voorbij de pandemische chaos. Goed op weg?
