In zijn recent verschenen boek Democratie 4.0 pleit Bob de Wit voor de invoering van Private Merit Scores (PMS) voor politici, ministers en andere bestuurders. De PMS is een graadmeter voor de mate waarin een kandidaat geschikt is om een publieke functie te vervullen. Op dat instrument scoren de politici die op dit moment ons land besturen opmerkelijk laag.
De Chinese overheid kent aan zijn burgers sinds enkele jaren een Social Credit Score toe. Die bepaalt of een specifieke burger bijvoorbeeld gebruik mag maken van het openbaar vervoer. Omdat er aanwijzingen zijn dat Europa het Chinese voorbeeld zal volgen, is het straks voor sommigen onder ons misschien niet meer vanzelfsprekend dat we vrij mogen reizen, ons geld mogen besteden zoals ons goeddunkt of toegang hebben tot het internet.
Als elites via Social Credit Score-systemen mogen bepalen hoe hun burgers leven, dan zouden burgers in het ‘vrije westen’ op eenzelfde wijze mogen bepalen door wie zij worden bestuurd, aldus De Wit. In Democratie 4.0 stelt de hoogleraar dat gemeenschappen criteria zouden kunnen opstellen waaraan hun publieke dienaren zouden moeten voldoen. Een Social Credit Score voor burgers, dan ook een Private Merit Score voor politici en bestuurders.
OverNu liet zich door De Wit inspireren en ontwikkelde, met de herinneringen van de prestaties van onze bestuurlijke elite gedurende de afgelopen jaren nog vers in het geheugen, een eigen Private Merit Score-systeem. Gedurende de pandemie werd duidelijk hoe belangrijk kwaliteiten als menselijkheid, respect, durf en facilitatiebereidheid waren. Die kwaliteiten vinden we ook terug in Democratie 4.0, zij het soms in iets andere vorm. Daarnaast vonden we ook kwaliteiten als enerzijds deskundigheid op één of meer terreinen en anderzijds belangenloosheid en eerlijkheid belangrijk.
We zullen het maar eerlijk zeggen. We vinden niet dat de politici en bestuurders van de politieke partijen in het centrum van de macht ruim bedeeld zijn met deze eigenschappen.
Menselijkheid
Bestuurders en politici moeten compassie tonen voor anderen. Ze moeten anderen behandelen op een manier die recht doet aan hun menselijke waardigheid en rechten.
Onze publieke dienaren scoren niet altijd goed scoren op dit punt. Een voorbeeld bij uitstek is de gewezen gezondheidsminister Hugo de Jonge, die tijdens de coronaherfst van 2021 tijdens een bezoek aan Medisch Centrum Leeuwarden meldde dat de drie ongevaccineerde patiënten op de corona-afdeling daar niet hadden mogen liggen. Ze namen een bed in beslag dat voor iemand was bedoeld die wél bereid was geweest om zich te vaccineren. Dat was “een harde waarheid die verteld moest worden”, zei de CDA-bewindsman.
Wie enkele maanden eerder het interview met De Jonge op Nu.nl had gelezen, was niet verbaasd. Daarin noemde De Jonge vaccinweigeraars ‘decadent’. Verzet tegen de vaccins was gebaseerd op ‘feitenvrije onzin’, ‘idiote ideeën’ en ‘complotterige theorieën’, aldus De Jonge.
In die periode was elke verwijzing naar mogelijke nevenwerkingen van de vaccins taboe, ook al staat als een paal boven water dat aan letterlijk elke medische handeling, hoe onschuldig en weinig invasief ook, risico’s en bijwerkingen kleven.
In januari 2022 liet De Jonge in Op1 weten dat hij nog steeds ‘nul begrip’ had voor wie de vaccins weigerde. Sterker, hij vond dat de overheid eigenlijk harder moest optreden tegen de weigeraars. “We hebben veel te veel begrip voor die kleine groep weigeraars.”
Niet alleen De Jonge en zijn partij stonden tijdens de pandemie vijandig tegenover niet-gevaccineerden. D66-kamerlid Jan Paternotte, een expliciet voorstander van de vaccinatiecampagnes, heeft in 2021 meermalen aangedrongen op verdergaande maatregelen tegen vaccinweigeraars. Zij waren er immers mede-oorzaak van dat het land tijdens de pandemie op slot moest, schreef Paternotte op de website van D66.
Respect
Bestuurders en politici moeten de eigenschappen, prestaties, grenzen, waarden en waarde van anderen erkennen. Ze moeten anderen daadwerkelijk willen leren kennen en willen begrijpen wat hen beweegt.
Als de leden van het huidige kabinet over deze eigenschap beschikken, dan kunnen ze dat uitstekend verbergen. Hoewel sinds de coronapandemie de gemoederen in deze samenleving het ene na het andere zinderende hoogtepunt heeft bereikt, was bijvoorbeeld onderwijs- en wetenschapsminister Robbert Dijkgraaf niet bereid zich te verdiepen in wat de boze massa’s bezielt. Of het nu om corona of de oorlog in Oekraïne gaat, de D66-minister ziet aan de andere kant van zijn eigen gelijk niets van waarde – alleen maar ‘desinformatie’ die moet worden bestreden. Alsof het om een ziekte gaat.
“Voor mij was dit de grootste verrassing van de coronapandemie”, vertelde Dijkgraaf op 11 maart 2022 tijdens een lezing in Leiden. “Niet de snelheid waarmee het zich verspreidde. Niet de ernst van de ziekte. Niet het succes van de vaccins. Maar het feit dat sommigen een levensreddend geschenk niet wilden of konden accepteren.”
Dijkgraaf zag in die ‘verrassing’ geen aanleiding om zich te verdiepen in de argumenten van de vaccinweigeraars, ook al baseren die zich op studies van gerenommeerde wetenschappers als Peter Doshi, Peter Gøtzsche, John Ioannidis, Robert Kaplan en Sander Greenland. Zelf had Dijkgraaf geen argumenten om zijn standpunt te onderbouwen. Dat weerhield de D66-minister er niet van om de oprichting van een organisatie aan te kondigen die het gelijk van de overheid met nog meer mediageweld moest propageren. Respectvol is anders.
Durf
Bestuurders en politici moeten moeilijke beslissingen durven nemen en de gang van zaken openlijk bespreekbaar durven maken.
Wereldwijd, en dus ook in Nederland, was er in 2020, 2021 en 2022 sprake van een fikse oversterfte. Volgens berekeningen van Ronald Meester zijn er aanwijzingen dat in Nederland in ieder geval een deel van duizenden overledenen mogelijk kunnen worden verklaard door de anti-coronavaccinaties. Daarnaast blijkt uit analyse van de data die twee producenten van deze vaccins hebben aangeleverd om goedkeuring voor hun producten te verkrijgen, dat de serieuze bijwerkingen van deze vaccins zwaarder wegen dan hun bescherming tegen het coronavirus.
Desondanks weigert de Nederlandse overheid dit mogelijke verband tussen oversterfte en de vaccinaties te bestuderen. Sterker, de Nederlandse bestuurders en politici volharden juist in het propageren van de vaccinaties. Tijdens de laatste boostercampagne van 2022 publiceerde VVD-premier Mark Rutte op Twitter een persoonlijke oproep aan zijn volgers om zich (alweer) te laten vaccineren. De reactie van PvdA-leider Attje Kuiken op de tweet van Rutte was typerend voor wat ‘politieke oppositie’ anno 2022 precies betekent. Kuiken had haar prik een paar weken eerder gehaald dan Rutte, verkondigde de politica trots.
Terwijl de regering van Zweden het vaccineren van tieners in september 2022 al stopzette, en Groot-Brittannië in januari 2023 stilletjes de streep haalde door de massavaccinaties voor mensen onder de vijftig, gaan de vaccinaties in Nederland tot op de dag van vandaag nog gewoon door. Alsof er niets, maar dan ook helemaal niets aan de hand is. Nederland is niet alleen het braafste jongentje in de klas, maar ook het bangste.
Facilitatiebereidheid
Bestuurders en politici moeten de actieve deelname en bijdrage aan de samenleving aanmoedigen, ongeacht of het nu gaat om bestuurders en politici met een andere visie, op ondernemers, op maatschappelijke groepen of op individuele burgers.
Veel van onze politici en onze bestuurders lijken meer te investeren in pogingen om de samenleving te verdelen dan dat ze zich inzetten voor de publieke zaak. Ook dat is pijnlijk duidelijk geworden tijdens de coronapandemie, toen de Nederlandse bestuurders bereid waren met QR-codes een paar miljoen niet-gevaccineerde Nederlanders minder rechten te geven dan andere Nederlanders.
De achtergestelde groep zou, door hun weigering om zich te laten injecteren met de vaccins, anderen kunnen besmetten met een virus, luidde de redenering. Een wetenschappelijke onderbouwing voor die radicale ingreep ontbrak. Al in de eerste weken van 2022 toonde onderzoek van de TU Delft aan dat het systeem niet leidde tot een noemenswaafdige. Toen niet lang daarna Mona Keijzer en Jona Walk via het Onverdeeld Open-initiatief bijna 900.000 handtekeningen ophaalden om het QR-systeem af te schaffen, wilde de Tweede Kamer die niet in ontvangst nemen.
De weigering van de huidige politieke elites om te samenwerken met personen en groepen met een afwijkende visie geldt ook vertegenwoordigers van andere politieke partijen. Aan de vooravond van de verkiezingen op 15 maart 2023 riepen zowel D66 en Groen Links, als VVD en CDA, lokale politici van hun partijen op om onder geen beding samen te werken met ‘foute’ partijen.
Dat patroon is vooral bij D66 zichtbaar, schreef Geerten Waling op 7 maart 2023 in EW. De regeringspartij weigert samen te werken met partijen die vraagtekens zetten bij het stikstofbeleid, zoals PVV, Forum, BVNL, JA21 en de BBB. Het uitsluiten van kritische partijen gaat de huidige coalitie nog niet ver genoeg, blijkens het wetvoorstel dat CDA-politica en de huidige minister van Binnenlandse Zaken Hanke Bruins Slot in de herfst van 2022 heeft ingediend. Dat voorstel moet de overheid meer mogelijkheden geven om ‘antidemocratische’ politieke partijen te verbieden.
Zal door het plakken van ‘ondemocratische’ en ‘onverantwoorde’ en ‘populistische’ etiketten op politieke partijen – en dus ook op de miljoenen Nederlanders die op die partijen stemmen – het politieke klimaat verbeteren? De vraag stellen is hem beantwoorden. “Andere opinies buiten de orde wegzetten kan het ongehoorde electoraat doen radicaliseren”, waarschuwde politicoloog Job van Amerongen in de Telegraaf van 7 maart 2023.
Niet alleen de regeringspartijen labelen groepen met afwijkende standpunten als ‘achterlijk’, ‘onverantwoord’ en ‘extremistisch’. De oppositiepartijen PvdA en Groen Links, van wiens steun de coalitie steeds meer afhankelijk is, bezondigen zich er eveneens aan. Jesse Klaver van Groen Links verkondigde bijvoorbeeld in de zomer van 2022 dat hij niet meer in gesprek wilde gaan met protesterende boeren. “Met deze protesten is dat niet meer te doen”, zei Klaver. “Het zijn geradicaliseerde boeren, geradicaliseerd extreemrechts en geradicaliseerde anti-corona demonstranten. Die hebben elkaar gevonden in een onwijs giftige cocktail. En dat is een aanval op de democratie.”
Eerlijkheid en de afwezigheid van conflicterende belangen
Bestuurders en politici moeten zich zonder een dubbele agenda inzetten voor de publieke zaak, en niet hun invloed aanwenden voor eigengewin of de belangen van bedrijven of andere organisaties. Een eerste voorwaarde hiervoor is volledige transparantie over financiële belangen.
Tijdens de coronapandemie gaf de Nederlandse overheid het geld van de belastingbetalers met een ongekende gulheid uit. De miljoenen die Den Haag spendeerde aan het mondkapjesinitiatief van Sywert van Lienden vormen waarschijnlijk maar het uiterste topje van een oneindig veel grotere ijsberg. Wel blijkt uit de nieuwsgeving rond het initiatief dat de toenmalige gezondheidsminister Hugo de Jonge niet helemaal eerlijk is geweest over zijn relatie met Van Lienden.
In maart 2022 werd bekend dat er alleen al bij VWS tijdens corona meer dan 5 miljard euro zoek was geraakt. Toen Hugo de Jonge een jaar later aanschoof bij de SBS6-talkshow Vandaag Inside, weigerde hij vragen daarover serieus te beantwoorden. “Dat is echt zo’n social media-complottheorie”, zei De Jonge. Serieuze media zouden er nooit over hebben gepubliceerd. Desondanks traceerde blckbx in een artikel over het media-optreden van De Jonge artikelen over de verdwenen miljarden op de websites van RTL Nieuws, de NOS, BNNVARA, Volkskrant, Trouw, NRC Handelsblad, Panorama en Algemeen Dagblad.
Aan wie zijn die bedragen uitgekeerd? Is er, wellicht bij andere ministeries, ook sprake van missende substantiële bedragen? Dat weten we niet. Er is nog steeds veel onduidelijk over wat er nu precies is gebeurd – en nog steeds gebeurt – bij de aanpak van de pandemie, maar de regeringspartijen spannen zich niet in om aan die onduidelijkheid een einde te maken. CDA-bestuurder De Jonge ontkent niet alleen glashard het verdwijnen van miljarden belastinggeld, maar doet ook verwoede pogingen om zijn chats, verstuurd tijdens de pandemie, geheim te houden. Het publiceren daarvan zou ‘de staatsveiligheid in gevaar brengen’.
De huidige politieke elite is ook op andere terreinen dan corona weinig transparant. Er zijn bijvoorbeeld al jarenlang vragen over wat nu precies de relatie is tussen VVD-premier Mark Rutte en Shell. In 2013 was Rutte betrokken bij een overeenkomst tussen de toenmalige regering van Oekraïne en Shell over de omstreden winning van schaliegas. In het onderzoek over de gang van zaken rond de gaswinning in Groningen bleek dat Rutte in 2016 een geheime memo had gekregen van Shell-CEO Ben van Beurden. Wat in die memo stond, en waarom Rutte die had gekregen, is onduidelijk. De memo is zoekgeraakt. In 2018 kreeg Rutte het in de Tweede Kamer te verduren omdat hij ‘geheime afspraken’ had gemaakt tussen Shell en de Belastingdienst. “Soms heb je een situatie waarin je niet alles kan zeggen, dat je je aan de wet en regelgeving moet houden”, zei de premier toen. “Dit is zo’n specifiek geval waar ik niet op in kan gaan.”
Hoewel deze en andere voorvallen de vraag rechtvaardigen wiens belang Rutte nu precies dient, is de huidige regering weinig enthousiast als het gaat om het publiek maken van nevenfuncties en -belangen van de ministers en staatssecretarissen. Dat zou, volgens Rutte tijdens een begrotingsdebat, ‘te veel inbreuk op de privacy van bewindslieden’ inhouden.
Het argument van Rutte doet wel een beetje denken aan het argument van de farmaceutische industrie om gegevens over de werking en bijwerkingen van nieuwe medicijnen niet vrij te geven. Dat zou, aldus de industrie, inbreuken zijn op de privacy van de patiënten die hadden meegedaan aan de trials. Het Europese Hof van Justitie vond dat argument onoprecht en oordeelde dat de gegevens vrij beschikbaar moesten zijn.
Expertise
Politici en bestuurders moeten niet over inhoudelijke kennis bezitten op één of meer terreinen. Anders geformuleerd moeten bestuurders en politici niet alleen beschikken over kennis over besturen.
In dit artikel hebben we geschreven over bestuurders en politici die hebben bewezen dat ze in ieder geval zijn verstoken van medische kennis. Daardoor konden ze niet zien – en zien ze nog steeds niet – dat het door de fabrikanten bekostigde onderzoek dat de werkzaamheid van de coronavaccins zou aantonen frauduleus is. Ze zien niet dat de bijwerkingen niet goed waren bestudeerd. Ze missen de kennis om in te zien hoe experimenteel de vaccins zijn die tegen SARS-CoV-2 in stelling zijn gebracht. Ze weten niet hoe weinig betrouwbaar industrieel gesponsord farmacologisch onderzoek is. Ze snappen niet dat het gevestigde wetenschappers waren, die bezwaar aantekenden bij de aanpak van de coronapandemie. Ze zien niet dat ze zich bij de neus hebben laten nemen door farmaceutische bedrijven en daarmee de bevolking hebben blootgesteld aan grote risico’s.
Ongetwijfeld zullen ze de komende jaren beseffen dat er zich een farmacologisch-epidemiologische ramp heeft voltrokken – en dat die ramp had kunnen worden voorkomen als zij kennis van zaken hadden gehad of onafhankelijke adviseurs in de arm hadden genomen. Maar tegen die tijd zal het kwaad al zijn geschied.
15 Maart
Kiezers kunnen hun eigen PMS ontwikkelen en daarmee bepalen aan welke kandidaten zij hun stem willen geven. Onze PMS is nog niet uitontwikkeld, en zeker nog niet gevalideerd, maar geeft ons toch een indruk van wat er op woensdag 15 maart op het spel staat.
Staan we toe dat de uitholling van de democratie, de rechtsstaat en de wetenschap doorgaat? Staan we toe dat alles wat generaties voor ons hebben opgebouwd verloedert? Of kiezen we voor een andere optie?
Wij wensen u, beste lezer, op 15 maart veel wijsheid.
