Tijdens de COVID-pandemie is het vervolgen van mensen met afwijkende opvattingen geen zeldzaamheid meer.
In de zestiende eeuw beging Giordano Bruno, een geëxcommuniceerde priester, een afgeserveerd filosoof en een vrijdenker, een gruwelijke misdaad. Hij verkondigde ideeën die afweken van die van de katholieke kerk. Bruno was bijvoorbeeld van mening dat de aarde niet stilstond, maar draaide om de zon. Bovendien beweerde hij dat het heelal oneindig groot was, en dat elke ster aan de hemel een zon was, waar ook weer planeten om draaiden. Sommige daarvan waren misschien zelfs bewoond, theoretiseerde Bruno.
Dat was pure ketterij. Toen Bruno, anders dan Galileo Galileï, na een gevangenschap van acht jaar nog steeds weigerde zijn ideeën te herzien, zetten de autoriteiten hem in 1600 op de brandstapel.
Het einde van Bruno was extreem. Als Bruno in deze tijd had geleefd, was zijn gruwelijke lot hem bespaard gebleven. Maar de principes die leidden tot Bruno’s dood, bestaan nog steeds. Ze zijn zelfs nog springlevend – en dankzij de COVID-19-pandemie is hun invloed zichtbaarder dan ooit. Dat blijkt uit een recent en opvallend sociologisch onderzoek over censuur, de tactieken van de censoren en de tegentactieken van de wetenschappers die weigeren zich te laten censureren. De studie, die is verschenen in Minerva, is gebaseerd op interviews met gevestigde wetenschappers en artsen ‘die werden gecensureerd vanwege hun afwijkende opvattingen over COVID-19’.
De studiedeelnemers rapporteerden 12 tactieken waarmee het medische establishment en de media probeerden om kritische en onorthodoxe standpunten over COVID-19 te censureren of te onderdrukken. Wijzelf vinden dat deze 12 tactieken in 3 categorieën kunnen worden onderverdeeld: het denigreren en in diskrediet brengen van een persoon, het doodzwijgen en censureren van een individu en het uitschakelen van een persoon door het indienen van klachten en intimidatie.
In het onderzoek komen ook tactieken naar voren die contextspecifiek zijn, zoals shadowbanning. Dat houdt in dat een sociaal mediaplatform voorkomt dat de berichten van een gebruiker worden weergegeven, zonder de gebruiker hiervan op de hoogte te stellen.
De reacties van de slachtoffers waren opmerkelijk. Intimidatie leek niet te werken. Alle geïnterviewden gingen door met het publiceren van hun werk en het naar buiten brengen van hun standpunten. Sommigen ondernamen juridische stappen, anderen vormden netwerken met gelijkgezinden om sterker te staan. Misschien wel de meest interessante reactie was het gebruik van alternatieve communicatiemiddelen. Als je onder vuur ligt, en toch je punten voor het voetlicht wilt brengen, heb je zeer effectieve communicatiestrategieën nodig.
Een manier om zwijgen en censuur te doorbreken is het gebruikmaken van alternatieve communicatiekanalen zoals Substack, en het vinden van nieuwe mediakanalen die beter zijn in het omgaan met en uiten van onzekerheden. Het is belangrijk om bij strategieën als denigreren en discrediteren kalm te blijven en de aanvallende partij niet met gelijke munt terug te betalen. Je houdt vast aan een evidence-based aanpak, en je pareert pseudo-zekerheid met wetenschappelijke onzekerheid.
Klachten en intimidatie zijn misschien wel de meest beschadigende strategieën en het moeilijkste om mee om te gaan. Neem in dat geval iemand in vertrouwen, vraag om advies en wees bereid het spel tot het einde uit te spelen.
Academische en journalistieke vrijheid betekent dat individuen kennis kunnen nastreven ongeacht waartoe dat kan leiden, zonder onnodige of onredelijke inmenging. De wetenschappers en artsen in deze studie hebben niet nagelaten hun standpunten naar buiten te brengen toen anderen die verwerpelijk vonden. Het vermogen om dergelijke zelfcensuur te overwinnen is van levensbelang voor een democratie, en haar vermogen om beslissingen te nemen in het belang van haar burgers.
Tom Jefferson en Carl Heneghan zijn verbonden aan het centrum voor Evidence-based Medicine van de universiteit van Oxford. Ze zijn de oprichters van Trust the Evidence. Om nieuwe publicaties van hen te ontvangen en hun werk te ondersteunen, kunt u overwegen een gratis of betaalde abonnee te worden. Meer informatie vindt u hier.
Dit artikel verscheen eerder op de Substack van Trust the Evidence.
